Hiệu quả sản xuất, kinh doanh giảm

Theo Báo cáo, đến hết năm 2016, cả nước có 583 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Trong đó có 7 tập đoàn; 67 tổng công ty, trừ Tổng Công ty Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (SBIC) đang tái cơ cấu; 17 Công ty TNHH MTV hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - công ty con; 492 doanh nghiệp độc lập thuộc các bộ ngành, địa phương.

Tổng tài sản của 583 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước là hơn 3 triệu tỷ đồng. Vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp trên cũng đạt hơn 1,39 triệu tỷ đồng. Tuy nắm giữ số tài sản và vốn lớn như vậy, cùng nhiều lợi thế về kinh doanh, như thế độc quyền, được giao khai thác và chế biến khoáng sản, tài nguyên của đất nước, nhưng năm 2016 doanh thu của khối doanh nghiệp nhà nước lại giảm.

Cụ thể, tổng doanh thu của 583 doanh nghiệp chỉ đạt hơn 1,51 triệu tỷ đồng (giảm 1% so với năm 2015), trong đó, doanh thu giảm mạnh nhất là từ 7 tập đoàn, với mức giảm 2%; 67 tổng công ty giảm 1% (trong đó nhiều đơn vị giảm mạnh, như: Tổng Công ty Sông Đà giảm 41%, Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội giảm 42%...).

Tài sản và vốn của doanh nghiệp nhà nước tăng, nhưng hiệu quả lại giảm

Lợi nhuận trước thuế của các doanh nghiệp nhà nước lớn cũng giảm tới 14% (chỉ đạt hơn 139,6 tỷ đồng). Trong đó, riêng 7 tập đoàn nhà nước lợi nhuận giảm tới 25%. Bộ Tài chính dẫn giải, riêng lợi nhuận của Tập đoàn Dầu khí (PVN) giảm tới 38% do giá dầu giảm và tăng tỷ lệ dầu trả cho đối tác trong liên danh Vietsovpetro. Trong khi đó, cùng năm Vinachem lỗ hơn 335 tỷ đồng do đầu tư vào 4 dự án đều lỗ, gồm: Đạm Ninh Bình, Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc, DAP-Vinachem; DAP số 2-Vinachem (đây là 4 trong 12 dự án thua lỗ thuộc ngành Công Thương đang được xử lý).

Từ các con số trên, Bộ Tài chính tính toán, tỷ suất lợi nhuận trước thuế trên vốn chủ sở hữu bình quân năm 2016 của 91 tập đoàn, tổng công ty, Công ty mẹ - con là 10% (giảm 2% so với năm liền trước); tỷ suất lợi nhuận trước thuế trên tổng tài sản bình quân năm của khối doanh nghiệp này là 4,5% (giảm 1% so với năm 2015).

Tài sản, vốn tăng, nhưng doanh thu và lợi nhuận giảm nên số tiền nộp ngân sách nhà nước của các doanh nghiệp nhà nước cũng giảm. Cụ thể, trong năm, các doanh nghiệp này đã nộp ngân sách 251.845 tỷ đồng (chiếm hơn 24,8% tổng thu ngân sách nhà nước), giảm tới 7% so với năm 2015. Trong đó, 7 tập đoàn dẫn đầu về giảm tiền đóng góp cho ngân sách, khi giảm tới 12%, tổng công ty giảm 4%.

Nợ nần vẫn chưa có dấu hiệu giảm nhiệt

Cũng theo báo cáo, năm 2016, tổng số nợ của các tập đoàn, tổng công ty là hơn 1,53 triệu tỷ đồng, tăng 3% so với năm liền trước (trong đó nợ nước ngoài 265.298 tỷ đồng).

Trong đó, có một số doanh nghiệp nợ lớn, như: Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN); Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN); Vinacomin nợ 100.729 tỷ đồng (công ty mẹ nợ 64.510 tỷ đồng); Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển Công nghiệp nợ 44.196 tỷ đồng (công ty mẹ nợ 33.898 tỷ đồng); Tập đoàn Hóa chất nợ 37.471 tỷ đồng (Công ty mẹ: 8.500 tỷ đồng); VNPT nợ 25.848 tỷ đồng (công ty mẹ nợ 19.117 tỷ đồng)… Đáng chú ý, trường hợp của Tổng Công ty Giấy Việt Nam có khoản nợ quá hạn 2.736 tỷ đồng đầu tư cho dự án Nhà máy Sản xuất bột giấy Phương Nam.

Nếu xét về làm ăn thua lỗ, lỗ lũy kế hợp nhất có 17 tập đoàn, tổng công ty tới năm 2016 là hơn 12.504 tỷ đồng. Trong đó, Tổng Công ty Hàng hải lỗ lũy kế lớn nhất với hơn 5.000 tỷ đồng, tiếp theo là Tổng Công ty Viễn thông Toàn cầu Gtel lỗ hơn 3.900 tỷ đồng, Tập đoàn Hóa chất lỗ hơn 1.300 tỷ đồng, Tổng Công ty Lương thực miền Nam hơn 976 tỷ đồng…

Một số doanh nghiệp nhà nước có lỗ phát sinh lớn trong năm 2016, như: Tập đoàn Hóa chất lỗ phát sinh trong năm hơn 335 tỷ đồng (Công ty mẹ của tập đoàn này lỗ hơn 650 tỷ đồng), Tổng Công ty Viễn thông Toàn cầu Gtel lỗ hơn 949 tỷ đồng, Tổng Công ty Lương thực miền Nam lỗ hơn 13,7 tỷ đồng…

Hệ số nợ phải trả/vốn chủ bình quân của các tập đoàn, tổng công ty hơn 1,2 lần. Trong đó có 18 tập đoàn, tổng công ty có tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu lớn hơn 3 lần (đặc biệt có đơn vị lớn hơn cả chục lần), như: Tổng Công ty Xuất nhập khẩu Vạn Xuân hơn 39 lần, Công ty Duyên Hải hơn 22 lần, Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội hơn 11 lần, Tổng Công ty 319 hơn 9 lần, Tổng Công ty Thái Sơn hơn 9 lần, Tổng Công ty Đông Bắc hơn 7 lần…

Dù có số nợ lớn như vậy, nhưng các tập đoàn, tổng công ty vẫn dành hơn 433.918 tỷ đồng đầu tư tài chính. Trong đó, có 267.521 tỷ đồng đầu tư tài chính ngắn hạn (tăng 10% so với năm 2015) và chiếm 9% tổng tài sản; có 166.397 tỷ đồng đầu tư tài chính dài hạn (tăng 5% so với thực hiện năm 2015) và bằng 6% tổng tài sản các đơn vị.

Qua các chỉ số trên, Bộ Tài chính đánh giá, dù theo quy định, việc huy động vốn vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu phải có ý kiến chấp thuận của cơ quan đại diện chủ sở hữu, nhưng vẫn còn 18/91 tập đoàn, tổng công ty có mức huy động vốn vượt quá mức trần cho phép./.