Chiều 29/9, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển và Đoàn công tác của Quốc hội đã có buổi làm việc tại Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Một trong những nội dung quan trọng của buổi làm việc đó là đánh giá lại tình hình thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 2016-2020, phương hướng, nhiệm vụ giai đoạn tới.

Toàn cảnh buổi làm việc. Ảnh: Minh Trang

2016-2020: Nhiều chỉ tiêu không đạt do Covid-19

Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 được thực hiện trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang dần phục hồi sau những tác động tiêu cực của hai cuộc khủng hoảng tài chính - kinh tế khu vực và toàn cầu. Đây cũng là thời kỳ mà thế giới thay đổi rất nhanh, phức tạp và khó lường với nhiều yếu tố thuận lợi, khó khăn đan xen. Đặc biệt, năm 2020 chứng kiến đại dịch Covid-19 chưa từng có trong lịch sử xảy ra trên toàn cầu, đã ảnh hưởng rất nghiêm trọng, làm cho kinh tế thế giới rơi vào tình trạng suy thoái, dự báo hậu quả còn kéo dài trong nhiều năm.

Trong nước, tiếp tục thực hiện công cuộc phát triển, đổi mới toàn diện; sau gần 35 năm đổi mới, kinh tế vĩ mô dần ổn định, tích luỹ thêm được nhiều kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành phát triển kinh tế - xã hội, niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp và xã hội tăng lên. Tuy nhiên, những khó khăn, hạn chế nội tại của nền kinh tế đã ảnh hưởng không nhỏ tới phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, những tác động, ảnh hưởng từ bên ngoài gia tăng do cạnh tranh ngày càng gay gắt, trong khi độ mở của nền kinh tế nước ta cao, sức chống chịu còn hạn chế.

Báo cáo tại buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, trong giai đoạn 5 năm 2016-2020, kinh tế - xã hội Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực, tạo nhiều dấu ấn nổi bật.

Cụ thể, qua đánh giá sơ bộ 18/21 chỉ tiêu được giao tại Nghị quyết số 142/2016/QH13 (hiện nay chưa có thông tin, số liệu của 03 chỉ tiêu, gồm: bội chi ngân sách nhà nước so với GDP, giảm tiêu hao năng lượng tính trên GDP bình quân và tỷ lệ chất thải y tế được xử lý đến năm cuối kỳ), có 14 chỉ tiêu đạt và vượt và 04 chỉ tiêu không đạt mục tiêu (gồm: tốc độ tăng trưởng kinh tế, GDP bình quân đầu người, tỷ lệ lao động qua đào tạo và tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị).

Quy mô GDP tiếp tục được mở rộng, đến năm 2020 ước đạt khoảng 269 tỷ USD, tăng 1,4 lần so với năm 2015. GDP bình quân đầu người năm 2020 ước đạt khoảng 2.750 USD/người, gấp khoảng 1,3 lần so với năm 2015. Kinh tế vĩ mô duy trì ổn định vững chắc, lạm phát được kiểm soát và duy trì ở mức thấp, tạo môi trường và động lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Giá cả các mặt hàng diễn biến tương đối ổn định. Các cân đối lớn của nền kinh tế được đảm bảo. Tổng vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội giai đoạn 2016 - 2020 ước đạt bằng 33,5% GDP, đạt mục tiêu bình quân 5 năm (32 - 34% GDP). Cán cân xuất, nhập khẩu hàng hoá chuyển từ thâm hụt sang thặng dư cuối kỳ 5 năm, đặc biệt ghi nhận mức xuất siêu kỷ lục trong năm 2019 (đạt 10,87 tỷ USD), tạo điều kiện cho cán cân thanh toán giữ được trạng thái tích cực, góp phần ổn định các chỉ số kinh tế vĩ mô khác.

Phân tích cụ thể chỉ tiêu tốc độ tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP), Thứ trưởng Phương cho biết, giai đoạn 2016-2019 đạt khá cao, ở mức bình quân 6,8% với sự gia tăng liên tục qua các năm và cao nhất trong hai năm 2018-2019, trong bối cảnh kinh tế thế giới, khu vực gặp nhiều khó khăn.

“Năm 2020, mặc dù kinh tế chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid-19, nhiều quốc gia có mức dự báo tăng trưởng âm, tuy nhiên Việt Nam dự kiến đạt mức tăng trưởng khoảng 2%, theo đó tốc độ tăng trưởng bình quân 5 năm 2016 - 2020 ước đạt khoảng 5,8%, thuộc nhóm các nước tăng trưởng cao nhất khu vực, thế giới”, Thứ trưởng Phương báo cáo.

Một chỉ tiêu khác được coi là điểm sáng giai đoạn 2016-2020 là năng suất lao động. Chỉ tiêu này cải thiện rõ nét, đến năm 2020 dự báo tăng gần 1,5 lần so với năm 2015, tốc độ tăng bình quân giai đoạn 2016-2020 ước đạt 5,8%/năm, cao hơn giai đoạn 2011 - 2015 (4,3%) và vượt mục tiêu đề ra (5%).

Mức đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) tăng cao, bình quân giai đoạn 2016 - 2020 ước khoảng 45%, vượt mục tiêu đặt ra (30 - 35%). Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đạt nhiều kết quả tích cực, đã hoàn thành sớm gần 2 năm so với kế hoạch đề ra, tạo bước đột phá làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Thực hiện 3 đột phá chiến lược đạt một số kết quả tích cực. Đã hình thành hệ thống pháp luật về kinh tế khá đầy đủ, tạo cơ sở pháp lý cho các doanh nghiệp thuộc mọi loại hình sở hữu hoạt động. Các yếu tố thị trường và các loại thị trường hàng hoá, dịch vụ từng bước hình thành đồng bộ, vận hành cơ bản thông suốt và bước đầu có sự gắn kết với thị trường khu vực và quốc tế. Kết cấu hạ tầng đang dần được hoàn thiện. Quy mô nhân lực của nền kinh tế gia tăng rõ rệt trong tất cả các ngành, lĩnh vực; cơ cấu lao động chuyển dịch từ khu vực năng suất lao động thấp sang khu vực năng suất lao động cao. Công tác đào tạo nhân lực thay đổi theo hướng tập trung nâng cao chất lượng đáp ứng nhu cầu xã hội; gắn kết với nhu cầu lao động của địa phương, doanh nghiệp và các đơn vị sử dụng lao động. Hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam bắt đầu được hình thành và phát triển mạnh mẽ, tạo ra một thế hệ doanh nghiệp mới, kinh doanh dựa trên tài sản trí tuệ và đủ năng lực tiếp cận thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, nền kinh tế vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém và khó khăn, thách thức. Kết quả phát triển kinh tế - xã hội trên nhiều mặt vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và thiếu tính bền vững. Tăng trưởng kinh tế thấp hơn mục tiêu kế hoạch đề ra, chưa thu hẹp được khoảng cách và bắt kịp các nước trong khu vực. Năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế chưa cao, chưa thực sự dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Các đột phá chiến lược và cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng chưa có những bứt phá lớn. Mô hình tăng trưởng vẫn còn phụ thuộc lớn vào bên ngoài; chưa quan tâm đúng mức đến chuỗi giá trị và cung ứng trong nước. Văn hoá, xã hội, bảo vệ môi trường một số mặt còn yếu kém, khắc phục còn chậm. Quản lý, phát triển xã hội còn nhiều hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Một số biểu hiện suy thoái đạo đức, lối sống, văn hoá ứng xử và những vụ việc bạo lực gia đình, bạo hành trẻ em gây bức xúc xã hội.

Chênh lệch giàu - nghèo có xu hướng gia tăng, đời sống của một bộ phận người dân còn khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng bị thiên tai; khoảng cách phát triển giữa các địa phương, vùng, miền còn khá lớn. Quản lý nhà nước về văn hoá, nghệ thuật, tôn giáo, tín ngưỡng, thông tin truyền thông nhiều mặt còn bất cập. Tình trạng phá rừng, khai thác cát, đá, sỏi trái phép còn diễn ra ở nhiều địa phương. Chất lượng môi trường ở nhiều nơi xuống cấp, nhất là tại các đô thị, khu công nghiệp, làng nghề và lưu vực một số sông. Hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, quản lý kinh tế, xã hội một số mặt còn hạn chế, bất cập. Năng lực, phẩm chất, ý thức kỷ luật của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức chưa cao; còn tình trạng nhũng nhiễu, tham nhũng vặt, gây bức xúc cho người dân, doanh nghiệp. Sự gắn kết giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo đảm quốc phòng, an ninh chưa thực sự chặt chẽ, hiệu quả. Bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ còn nhiều khó khăn, thách thức; tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên một số địa bàn còn diễn biến phức tạp. Chưa tận dụng, khai thác tốt những cơ hội và điều kiện thuận lợi trong hội nhập quốc tế.

Dù đánh giá cao báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nhưng ông Phạm Tất Thắng, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, lưu ý rằng, kết quả của năm 2020 sẽ ảnh hưởng tới toàn bộ nhiệm kỳ. Do đó, khi đánh giá về tình hình kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020, nên tách riêng năm 2020 để có thể nhìn nhận bức tranh kinh tế một cách khách quan.

Đồng tình với gợi ý của ông Phạm Tất Thắng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã dự kiến khi đánh giá về tình hình thực hiện Kế hoạch 2016-2020 cũng tách thành hai giai đoạn để đánh giá.

“Tách như thế sẽ thấy rõ những thành tựu, nỗ lực của giai đoạn 2016-2019. Năm 2020 là do ảnh hưởng của Covid-19 nên là bất khả kháng, nhưng cũng đã kéo kết quả thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch 5 năm xuống”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Bộ trưởng cũng khẳng định, sẽ đánh giá thật sâu sắc các tác động của đại dịch Covid-19 tới kinh tế - xã hội Việt Nam, để không chỉ đánh giá chính xác những thành tựu của 5 năm qua, mà còn để chuẩn bị cho xây dựng kế hoạch 5 năm tới.

“5 năm qua, chúng ta đã triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội trong bối cảnh rất đặc biệt. 4 năm đầu, nền kinh tế vận hành khá trơn tru, nhưng năm cuối lại diễn biến khó lường, không tưởng tượng được. Covid-19 đã làm đảo lộn tất cả. Có lẽ là từ đại khủng hoảng 1930 trở lại đây, chưa từng có như vậy”, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nói và nhấn mạnh rằng, bối cảnh kinh tế - xã hội sẽ rất khác giai đoạn trước, nhất là sau Covid-19.

Vì thế, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, trong xây dựng kế hoạch 5 năm tới, cần làm rõ hơn về yếu tố bối cảnh.

Nhấn mạnh rằng, tăng trưởng không phải bao giờ cũng là theo đường thẳng, có thể theo hình sin, thậm chí còn đảo chiều. Do đó, ông cho rằng, nên đưa đại dịch Covid-19 vào đánh giá và coi đây cũng là một bài học kinh nghiệm.

“Nên đưa vào những bài học kinh nghiệm trong tổng kết 5 năm 2016-2020”, ông Hiển gợi ý.

Chỉ tiêu tăng trưởng 2021-2025, cần tính toán kỹ và thận trọng

Báo cáo về dự kiến mục tiêu chủ yếu, một số nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng phác họa một số mục tiêu kinh tế chủ yếu đến năm 2025: Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân 5 năm khoảng 6,5-7%; GDP bình quân đầu người đến năm 2025 đạt 4.700-5.000 USD; Tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP đạt trên 25%; kinh tế số đạt khoảng 20% GDP.

Đánh giá đây là những mục tiêu khá tham vọng, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, năm 2021, tình hình vẫn rất khó khăn.

“Đại dịch Covid-19 chưa thể xử lý dứt điểm trước tháng 6/2021, thế giới cũng chưa thể quay trở lại trạng thái bình thường. Năm 2021, có thể vẫn phải vừa lo chống dịch vừa lo phục hồi kinh tế. Khả năng phải tới năm 2023, tình hình mới bình thường trở lại”, Phó Chủ tịch Phùng Quốc Hiển nói.

Phó Chủ tịch Phùng Quốc Hiển cũng lưu ý về chỉ tiêu tăng trưởng GDP. Dẫn việc chỉ tiêu tăng trưởng ở 3 kế hoạch 5 năm (2006-2010, 2011-2015, 2016-2020) đều chưa hoàn thành, ông Hiển cho rằng, cần tính toán kỹ và thận trọng chỉ tiêu này.

Theo ông, có thể, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn tới nên được chia làm 2 giai đoạn, 2 năm đầu là phục hồi, 3 năm sau là tăng tốc.

Năm 2021 cần thận trọng kế hoạch phát triển, đặt tốc độ tăng trưởng quá cao khó đạt, nên tập trung xử lý các tồn tại cũ.

“Cần xử lý dứt điểm các điểm nghẽn, các chướng ngại về thể chế để giải phóng sức sản xuất. Đó là các dự án chậm tiến độ, 10 dự án trong sơ đồ điện VII điều chỉnh chậm tiến độ…”, ông Hiển gợi ý.

Ông cho rằng, chúng ta nên học tập Ý, hãy làm tốt cái cũ trước khi làm cái mới.

Chỉ rõ rằng, cần có tư duy thay đổi để giải phóng sản xuất, ông Hiển nhấn mạnh tới 3 vấn đề quan trọng cần thực hiện. “Thứ nhất là thể chế; Thứ hai là thể chế và thứ ba cũng là thể chế”, ông phát biểu. Theo đó, thể chế là hệ thống chính sách, hệ thống tổ chức, hệ thống quản trị và điều hành.

Ông Hiển cũng yêu cầu, cần phải khẩn trương triển khai quy hoạch cấp quốc gia, vùng, tỉnh theo Luật Quy hoạch, không là ách tắc.

“Phải ưu tiên cho các dự án trọng điểm quốc gia, ít nhất đủ vốn cho toàn bộ đường cao tốc Bắc – Nam, đến 2025 phải hoàn thành toàn tuyến. Phải bố trí đủ cho sân bay Long Thành, đảm bảo 3 chương trình mục tiêu quốc gia, phải được đánh giá, phân tích kỹ, không trùng. Có chuyển tiếp nhưng chỉ trong chương trình mục tiêu quốc gia thôi”, ông Hiển chỉ rõ.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng, thời gian tới phải phân cấp rõ ràng, trách nhiệm trung ương, địa phương phải rõ ràng. Nêu cao kỷ luật đầu tư một cách nghiêm minh.

“Phải tập trung tiếp tục cơ cấu lại nền kinh tế trên cơ sở kết quả đạt được 5 năm qua, tạo điều kiện phân phối nguồn lực hiệu quả nhất, xóa bỏ mọi rào cản, tạo điều kiện để nền kinh tế phát triển bền vững”, ông Hiển nêu rõ./.