Báo cáo của WIPO được xuất bản với sự hợp tác của Viện Portulans, Liên đoàn Công nghiệp Quốc gia Brazil (CNI), Liên đoàn Công nghiệp Ấn Độ (CII), Ecopetrol (Colombia) và Hiệp hội các nhà xuất khẩu Thổ Nhĩ Kỳ (TIM).

Nhiều nền kinh tế tăng quy mô đầu tư cho R&D

WIPO cho biết, các chính phủ và doanh nghiệp ở nhiều nơi trên thế giới đã tăng quy mô đầu tư vào đổi mới, trong bối cảnh thiệt hại lớn về con người và kinh tế của đại dịch COVID-19. Ngày càng nhiều nền kinh tế nhận ra rằng, các ý tưởng mới là rất quan trọng để vượt qua đại dịch và đảm bảo tăng trưởng kinh tế sau đó.

Các chỉ số thành phần cấu tạo nên GII trong TOP 45 nền kinh tế dẫn đầu

"Chỉ số Đổi mới Toàn cầu năm nay cho thấy rằng, bất chấp tác động lớn của đại dịch COVID-19 đối với cuộc sống và sinh kế, nhiều lĩnh vực vẫn có sự phục hồi đáng kể - đặc biệt là những lĩnh vực đã được số hóa, áp dụng công nghệ và đổi mới", Tổng giám đốc WIPO Daren Tang cho biết. Cũng theo ông Tang, khi thế giới mong muốn xây dựng lại sau đại dịch, đổi mới là không thể thiếu để vượt qua những thách thức chung đang phải đối mặt và xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.

Trong bảng xếp hạng hàng năm về năng lực và sản lượng đổi mới của các nền kinh tế thế giới, GII cho thấy chỉ một số nền kinh tế, chủ yếu là thu nhập cao, luôn thống trị trong bảng xếp hạng. Tuy nhiên, năm nay, một số nền kinh tế có thu nhập trung bình được lựa chọn, bao gồm Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Ấn Độ, Philippines đang bắt kịp và thay đổi bối cảnh đổi mới.

Thụy Sĩ, Thụy Điển, Hoa Kỳ và Vương quốc Anh tiếp tục dẫn đầu bảng xếp hạng đổi mới và đều đứng trong TOP 5 trong 3 năm qua. Hàn Quốc lần đầu tiên lọt vào TOP 5 của GII vào năm 2021, trong khi 4 nền kinh tế châu Á khác góp mặt trong TOP 15 gồm: Singapore (8), Trung Quốc (12), Nhật Bản (13) và Hồng Kông, Trung Quốc (14).

Việt Nam được xếp hạng thứ 44 trong bảng tổng hợp năm 2021 của WIPO. Trung Quốc vẫn là nền kinh tế có thu nhập trung bình duy nhất lọt vào TOP 30. Các nền kinh tế trong TOP 50 cùng với Việt Nam có Bulgaria (35), Malaysia (36), Thổ Nhĩ Kỳ (41), Thái Lan (43), Liên bang Nga (45), Ấn Độ (46), Ukraine (49) và Montenegro (50).

Báo cáo đánh giá, Việt Nam nằm trong số 50 nền kinh tế GII có tiến bộ đáng kể nhất trong xếp hạng đổi mới sáng tạo theo thời gian. Cùng với Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ và Philippines, Việt Nam có tiềm năng thực sự để thay đổi cục diện đổi mới sáng tạo toàn cầu trong những năm tới.

“GII cho thấy rằng mặc dù các nền kinh tế mới nổi thường gặp khó khăn trong việc cải tiến liên tục hệ thống đổi mới, nhưng một số nền kinh tế có thu nhập trung bình đã cố gắng bắt kịp sự đổi mới với các nền kinh tế phát triển hơn”, Soumitra Dutta, Cựu Trưởng khoa và Giáo sư Quản lý tại Đại học Cornell cho biết. “Những nền kinh tế mới nổi này có thể bổ sung thành công về sự đổi mới trong nước của họ bằng chuyển giao công nghệ quốc tế, phát triển các dịch vụ công nghệ năng động có thể được giao dịch quốc tế và cuối cùng đã định hình các hệ thống đổi mới cân bằng hơn”, ông khuyến nghị.

Phát hiện mới của GII năm 2021

Đầu tư vào đổi mới R&D tăng trưởng với tốc độ đặc biệt 8,5% vào năm 2019. Tuy nhiên, phân bổ ngân sách của các chính phủ cho hoạt động nghiên cứu, đổi mới (R&D) tăng trưởng mạnh hơn vào năm 2020. Chi tiêu cho hoạt động R&D trên toàn cầu tăng khoảng 10% vào năm 2020. Việc xuất bản các bài báo khoa học trên toàn thế giới đã tăng 7,6% vào năm 2020.

Trong số những phát hiện chính của GII 2021, những thay đổi đang diễn ra giữa các nền kinh tế hàng đầu là đáng chú ý. Ngoài cú nhảy ngoạn mục của Hàn Quốc (từ thứ 10 lên thứ 5), sự tiếp tục đạt được trong năm ngoái của Pháp (11) và Trung Quốc (12) đã được khẳng định, khi cả hai hiện đang “gõ cửa” vào TOP 10 GII.

16 trong số các quốc gia đứng đầu GII trong TOP 25 là các quốc gia châu Âu, với 7 trong số đó đứng trong TOP 10. Thụy Sĩ là nước dẫn đầu thế giới về đổi mới trong năm thứ 11 liên tiếp và cùng với Thụy Điển (2) tiếp tục nằm trong TOP 3 của bảng xếp hạng đổi mới trong hơn một thập kỷ. Thụy Sĩ, Thụy Điển và Vương quốc Anh (4) đã xếp hạng trong 5 quốc gia hàng đầu trong ba năm qua. Tổng cộng có 10 nền kinh tế châu Âu tăng hạng trong năm nay, trong đó Pháp (11) và Estonia (21) tiến bộ đáng kể.

Hoạt động đổi mới của khu vực Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương được đánh giá là năng động nhất trong thập kỷ qua, thu hẹp khoảng cách với Bắc Mỹ và châu Âu. Năm nền kinh tế dẫn đầu về đổi mới sáng tạo gồm: Hàn Quốc (5), Singapore (8), Trung Quốc (12), Nhật Bản (13) và Hồng Kông, Trung Quốc (14).

Hàn Quốc đã tăng đáng kể trong kết quả đổi mới và đặc biệt là trong chỉ số thương hiệu, giá trị thương hiệu toàn cầu, kim ngạch xuất khẩu và dịch vụ văn hóa và sáng tạo. Malaysia (36) đã 11 năm gần với TOP 30 nhưng vẫn chưa đạt được dấu ấn này.

Thái Lan (43), Việt Nam (44), Philippines (51) và Indonesia (87) đã tăng từ 5 đến 40 điểm GII trong thập kỷ qua. Điểm nổi bật của Việt Nam là chỉ tiêu “Market sophistication” (trình độ phát triển của thị trường) đứng thứ 22 trong các chỉ tiêu thành phần để xếp hạng đổi mới sáng tạo. Vị trí này tăng 12 bậc từ vị trí 34 năm 2020 - thứ hạng cao nhất từ trước tới nay của Việt Nam đối với trụ cột này. Đây cũng là trụ cột có thứ hạng cao nhất trong 7 trụ cột của GII.

Chỉ số đổi mới toàn cầu ra đời vào năm 2007, đã định hình chương trình đo lường đổi mới. Ngày càng nhiều chính phủ phân tích một cách có hệ thống các kết quả GII hàng năm và thiết kế các phản ứng chính sách để cải thiện hiệu quả hoạt động của họ. GII cũng đã được Hội đồng Kinh tế và Xã hội Liên Hợp quốc công nhận trong nghị quyết năm 2019 về Khoa học, Công nghệ và Đổi mới để phát triển như một tiêu chuẩn đo lường sự đổi mới liên quan đến các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs).

Được công bố hàng năm, cốt lõi của GII cung cấp các thước đo hiệu suất và xếp hạng 132 nền kinh tế trong hệ sinh thái đổi mới của họ. GII 2021 được tính bằng giá trị trung bình của hai chỉ số. Chỉ số thứ nhất là “đầu vào đổi mới” đánh giá các yếu tố của nền kinh tế cho phép và tạo điều kiện cho các hoạt động đổi mới và được nhóm thành năm trụ cột: (1) Thể chế, (2) Vốn con người và nghiên cứu, (3) Cơ sở hạ tầng, (4) Sự tinh vi của thị trường, và ( 5) Sự tinh vi trong kinh doanh. Chỉ số thứ hai là “đầu ra đổi mới” ghi nhận kết quả thực tế của các hoạt động đổi mới trong nền kinh tế và được chia thành hai trụ cột: (6) Đầu ra tri thức và công nghệ và (7) Đầu ra sáng tạo.

Việt Nam kiên định con đường đổi mới sáng tạo

Việt Nam là quốc gia có mối liên hệ tích cực giữa đổi mới sáng tạo với tăng trưởng nền kinh tế

Tại Việt Nam, hoạt động đổi mới sáng tạo được quan tâm đặc biệt kể từ năm 2019, khi Chính phủ ban hành Quyết định số 1269/QĐ-TTg thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Năm 2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 94/2020/NĐ-CP quy định những cơ chế ưu đãi đặc biệt cho NIC.

Trong định hướng của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, NIC sẽ là nơi quy tụ các doanh nghiệp, tập đoàn công nghệ lớn trong và ngoài nước, nơi cung cấp các cơ sở nghiên cứu, không gian làm việc, thử nghiệm sản phẩm và điều kiện hạ tầng tốt nhất phục vụ cho nghiên cứu phát triển các ý tưởng công nghệ theo chuẩn mực quốc tế, đưa các ý tưởng đổi mới sáng tạo vào một hệ sinh thái đầy đủ và hỗ trợ thông qua các cơ chế thuận lợi, đặc thù, từ đó hoàn chỉnh vòng kết nối, thúc đẩy mạnh mẽ đầu tư, nghiên cứu phát triển và thương mại hoá sản phẩm.

Trong tầm nhìn dài hạn, Quyết định số 2289/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2025, Việt Nam sẽ duy trì xếp hạng Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) thuộc 3 nước dẫn đầu ASEAN; kinh tế số chiếm khoảng 20% GDP; năng suất lao động tăng bình quân trên 7%/năm. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam duy trì xếp hạng Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của WIPO thuộc nhóm 40 nước dẫn đầu thế giới; kinh tế số chiếm khoảng 30% GDP; năng suất lao động tăng bình quân trên 7,5%/năm; hoàn thành xây dựng Chính phủ số… Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, những mục tiêu trên đòi hỏi sự nỗ lực của tất cả các bộ, ngành, các chủ thể trong nền kinh tế, cùng quyết tâm thực hiện một cuộc cách mạng công nghiệp thực sự, mang lại sự đổi thay mạnh mẽ cho Đất nước./.