Chưa phân tách được vốn của Nhà nước với vốn doanh nghiệp

Tại Tọa đàm về sửa đổi Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp do Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội phối hợp với Viện Nghiên cứu lập pháp vừa tổ chức, đại diện Bộ Tài chính cho biết, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật số 69/2014/QH13) được ban hành đã tạo hành lang pháp lý cho việc đầu tư vốn nhà nước vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp; cơ chế, chính sách quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp đã được hoàn thiện phù hợp với yêu cầu đổi mới, hội nhập, tạo môi trường pháp lý đầy đủ, đồng bộ, ổn định hơn cho hoạt động quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại cơ quan nhà nước và doanh nghiệp… Tuy nhiên, qua tổng kết sau hơn 9 năm thực hiện Luật số 69/2014/QH13 (có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2015) cho thấy, cần thiết phải nghiên cứu sửa đổi Luật này cho phù hợp với các chủ trương mới của Đảng, Nhà nước về quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, kịp thời khắc phục một số hạn chế, bất cập trong quá trình triển khai thời gian qua.

Theo Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn, tư duy quản lý phải bảo toàn vốn tạo ra nhiều tâm lý chần chừ trong kinh doanh, bỏ lỡ nhiều cơ hội...

Theo Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về triển khai thực hiện kết luận số 19-KL/TW của Bộ chính trị và đề án định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ quốc hội khóa XV, yều cầu đề xuất sửa đổi dự án Luật này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022 - 2023. Tại phiên họp thứ 14 (ngày 11/8/2022), Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về đề nghị bổ sung dự án Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (sửa đổi) vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023. Tuy nhiên, do đây là dự án Luật khó, nhiều vấn đề phải giải quyết, nên đến nay mặc dù hết sức tích cực nhưng Bộ Tài chính mới đang báo cáo Chính phủ để hoàn thiện hồ sơ dự án Luật này.

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, bên cạnh những kết quả tích cực đạt được, Luật số 69/2014/QH13 còn có những điểm chưa rõ ràng như: chưa phân định, tách bạch rõ chức năng quản lý nhà nước với chức năng chủ sở hữu tài sản, vốn của Nhà nước và chức năng quản trị kinh doanh của doanh nghiệp; chưa phân tách được vốn của Nhà nước với vốn doanh nghiệp, quyền của đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước với quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp… Điều này khiến cho các tập đoàn, doanh nghiệp Nhà nước gặp nhiều khó khăn trong hoạt động kinh doanh. Mặt khác, tư duy quản lý phải bảo toàn vốn tạo ra nhiều tâm lý chần chừ trong kinh doanh, bỏ lỡ nhiều cơ hội...

Theo góc nhìn của GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội, quy định về huy động vốn; đầu tư xây dựng, mua, bán tài sản của doanh nghiệp theo mức giá trị tài sản thuộc các cấp có thẩm quyền quyết định như khi đầu tư vốn vào doanh nghiệp là nhầm lẫn giữa vốn và tài sản; nhầm lẫn giữa quyền của chủ sở hữu với quyền sản xuất, kinh doanh của người điều hành doanh nghiệp. Đây là nguyên nhân căn bản trói buộc các doanh nghiệp Nhà nước kém năng động, đồng thời, không quy trách nhiệm trong việc quản lý sử dụng tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp. Cùng với đó, luật hiện hành không phân định rõ chức năng quản lý tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp và quản lý Nhà nước về hoạt động của doanh nghiệp.

Đề xuất giải pháp

Để khắc phục những bất cập của Luật, Phó Tổng Thư ký VCCI đề xuất, sửa đổi Luật cần bảo đảm nguyên tắc vốn Nhà nước đầu tư được xác định là tài sản của doanh nghiệp, tách bạch chức năng quản lý vốn và sở hữu vốn, nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp để đáp ứng chuẩn mực quốc tế. Luật cần tiếp tục làm rõ về công bố thông tin của doanh nghiệp; các tiêu chuẩn minh bạch thông tin của doanh nghiệp cần được tập trung, thể hiện đậm nét hơn. Để cải cách doanh nghiệp Nhà nước, cần có hành lang pháp lý để bảo đảm quyền của nhà đầu tư tư nhân, tăng tính hấp dẫn, thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân.

Đưa ra đề xuất dưới góc nhìn của doanh nghiệp, Đại diện Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông quân đội (Viettel) bày tỏ doanh nghiệp rất mong chờ Luật số 69/2014/QH13 được sửa đổi nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; đồng thời đề nghị cần thể hiện rõ nét và cụ thể hóa một cách đầy đủ những nguyên tắc tiến bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế về quản trị doanh nghiệp như nhà nước lấy mục tiêu, nhiệm vụ, hiệu quả đầu tư vốn tại doanh nghiệp làm tiêu chí đánh giá chủ yếu; vốn nhà nước sau khi đã đầu tư vào doanh nghiệp được xác định là tài sản/vốn của doanh nghiệp; tôn trọng nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp…

Dưới góc độ của cơ quan quản lý Nhà nước, Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Hà Minh Hải cho rằng, phạm vi điều chỉnh cần rà soát để bảo đảm tránh chồng chéo với các luật khác; cần làm rõ nội hàm các khái niệm để có cách hiểu thống nhất trong triển khai thực hiện và trong thanh tra, kiểm tra; cần quy định rõ nguyên tắc thị trường và doanh nghiệp chịu trách nhiệm toàn diện về hoạt động sản xuất kinh doanh của mình; cần trao quyền nhiều hơn cho doanh nghiệp để chủ động, đổi mới, sáng tạo và phát triển, hướng đến mục tiêu cuối cùng là bảo toàn và phát triển vốn.

TS. Cấn Văn Lực đề xuất, cần có được bộ tiêu chí đánh giá về hiệu quả sử dụng vốn, đầu tư nguồn lực để xây dựng cơ sở dữ liệu…

Theo phân tích của TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế, quá trình sửa đổi Luật cần tránh việc quá tập trung vào những vụ việc cụ thể, mà các quy định cần tính toán, cân nhắc đến tính tổng thể, tập trung vào những vấn đề cốt lõi trong quản lý vĩ mô; lấy ý kiến rộng rãi các đối tượng chịu sự tác động và có tiếp thu phù hợp. Cần làm rõ tư duy quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp như thế nào?

“Phải đổi mới theo hướng quản lý và đầu tư vốn, chứ không phải chỉ là sử dụng vốn. Khi đó kinh doanh đầu tư vốn phải chấp nhận có lỗ, có lãi, tính thị trường nhiều hơn, tính hiệu quả của việc đầu tư vốn cần nhìn nhận tổng thể thay vì từng thương vụ. Ngoài ra, cần tăng tính minh bạch và chuyên nghiệp của cả cơ quan quản lý và cả doanh nghiệp (người quản lý vốn và người sử dụng vốn)...", ông Lực đề xuất.

Còn ông Hoàng Văn Cường Luật kiến nghị, cần xác lập cơ chế để phân định rõ ai là đại diện chủ sở hữu đối với tài sản tại doanh nghiệp nhà nước; quyền và trách nhiệm của người đại diện chủ sở hữu tài sản tại doanh nghiệp; phân định rõ với quản lý Nhà nước về các hoạt động của doanh nghiệp; quyền và trách nhiệm của người điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước; cơ chế giám sát, đánh giá kết quả thực hiện quyền và trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu và người điều hành doanh nghiệp; cơ chế tổ chức, vận hành bộ máy điều hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và cơ chế giám sát nội của doanh nghiệp…

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, việc sửa đổi toàn diện, ban hành Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (sửa đổi) nhằm hoàn thiện thể chế, ổn định môi trường pháp lý cho việc đầu tư vốn nhà nước vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp; tạo môi trường pháp lý đầy đủ, ổn định cho hoạt động quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại cơ quan nhà nước và doanh nghiệp. Đồng thời, đảm bảo tôn trọng và nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp cùng việc tăng cường sự kiểm tra, giám sát của nhà nước trong quản lý, sử dụng vốn và tài sản đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp; đảm bảo doanh nghiệp Nhà nước hoạt động theo cơ chế thị trường trong các ngành, nghề kinh doanh theo yêu cầu của Nhà nước (chủ sở hữu)…/.