Vai trò của dữ liệu khoa học trong quá trình hoạch định chính sách

Trong thời kỳ khủng hoảng hay trong những bối cảnh bất định, các nhà hoạch định chính sách cần ứng phó với các tình huống khẩn cấp và điều chỉnh chiến lược linh hoạt. Việc hoạch định chính sách dựa trên cơ sở dữ liệu, có nghĩa là các quyết định chính sách cuối cùng phải dựa trên các bằng chứng khoa học (bao gồm tất cả dữ liệu, thông tin, kết quả nghiên cứu và khái niệm thường được các ngành khoa học liên quan chấp nhận). Kiến thức khoa học có thể được tích hợp tại các điểm khác nhau trong chu trình.

Trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển của các nền tảng truyền thông xã hội, việc hoạch định chính sách dựa trên dữ liệu đang trở nên phức tạp hơn với tình trạng quá tải thông tin, cũng như sự gia tăng thông tin sai lệch, tin giả. Các nhà hoạch định chính sách gặp phải vấn đề là mặc dù họ có nhiều nguồn thông tin, nhưng việc đánh giá đúng chất lượng của dữ liệu trở nên khó khăn. Chu trình chính sách và hoạch định chính sách ở cấp quốc gia đòi hỏi phải tạo ra một tập hợp thông tin và cơ sở dữ liệu. Dữ liệu này kết nối với các mục tiêu hoặc những gì các chính sách nên đạt được. Nguồn dữ liệu thường được thống nhất trước khi các nhà hoạch định chính sách xem xét các lựa chọn khác nhau và cân nhắc chi phí, cũng như lợi ích của từng lựa chọn chính sách.

Sự tham gia của công dân là một phần quan trọng để tăng cường tính hợp pháp, trách nhiệm giải trình và tính minh bạch của chính sách

Các giải pháp minh bạch thông tin chính sách thu hút nguồn lực xã hội

Các nghiên cứu của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) về quản trị chính sách cho thấy, các quốc gia chưa sử dụng hết tiềm năng để đưa phản hồi của người dân, doanh nghiệp vào khi đánh giá liệu người dân, doanh nghiệp có tham gia vào các sáng kiến ​​hoạch định chính sách nhằm tạo ra các chính sách tốt hơn hay không.

Các giải pháp minh bạch thông tin chính sách cho công chúng đang được các cơ quan áp dụng

• Một cổng thông tin truyền thông chính sách chính thống được sử dụng để phát hành các báo cáo đánh giá và dự báo chính sách.

• Quyền truy cập của công chúng vào tài liệu được phát hành thông qua tự do thông tin và các ý kiến được thực hiện trong quá trình tham vấn cộng đồng.

• Một báo cáo hàng tuần về các vấn đề chính được thảo luận và các quyết định chính sách được đưa ra.

Tăng cường thu hút nguồn lực xã hội tham gia vào truyền thông chính sách

• Các viện nghiên cứu, trường đại học và các nhà khoa học, đại diện hội, hiệp hội được mời tham gia vào các chương trình nghị sự chính sách cấp cao của Chính phủ, các bộ, ngành.
• Tăng cường thành phần khoa học, nghiên cứu, doanh nhân, truyền thông chính sách và điểm hẹn để những thành phần này có thể nhận được thông tin.
• Các nguồn lực xã hội, tư nhân, công nghệ được mời phối hợp tham gia cung cấp các giải pháp trong truyền thông chính sách.
• Các yêu cầu chính để thu hút sự tham gia của công chúng thành công

Cơ chế chính sách được xác định rõ ràng cho sự tham gia của công chúng. Chỉ thông qua sự hiểu biết rõ ràng, chia sẻ giữa các chính trị gia và người dân, thì niềm tin mới có thể được phát triển.

Một cách tiếp cận có hệ thống đối với các phương pháp tham gia của công chúng, để giúp những người tổ chức quá trình tham gia của công chúng lựa chọn các phương pháp phù hợp và hiệu quả nhất

Đánh giá nghiêm ngặt, đầy thách thức về sự tham gia của công chúng trong thực tế để phát triển văn hoá tham gia và thúc đẩy hệ thống hóa các phương pháp có sự tham gia.

Thu hút sự tham gia của công chúng và các hình thức tham gia của công chúng trong chính sách

Sự tham gia của khoa học và sự tham gia của người dân đều có cùng một mục tiêu là cải thiện chính sách và dịch vụ công. Sự tham gia của người dân trong hầu hết các trường hợp là nỗ lực góp ý các ý kiến từ trên đưa xuống, ví dụ như do cơ quan chính phủ khởi xướng, sau đó, các quan chức khuyến khích người dân thảo luận, đánh giá các chính sách và đóng góp vào việc thiết lập chương trình nghị sự chính trị hoặc góp ý dự thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Các mức độ phát triển trong quá trình tham gia của người dân

• Truy cập thông tin

Tăng khả năng tiếp cận thông tin liên quan từ nhiều nguồn khác nhau là điều kiện cơ bản để người dân tham gia hiệu quả. Trong những thập kỷ gần đây, pháp luật về quyền tự do thông tin và sự xuất hiện của mạng xã hội đã khuyến khích sự phát triển mạnh mẽ của xã hội thông tin. Việc số hóa các hồ sơ là một phần trong nỗ lực không ngừng của các chính phủ, nhằm tạo điều kiện cho công chúng tiếp cận thông tin:

- Chính phủ xây dựng các nguyên tắc cởi mở, minh bạch, chất lượng thông tin, trích dẫn đảm bảo hàm ý toàn vẹn của thông tin và nâng cao chất lượng khoa học, sử dụng các công nghệ mới.

- Hiện tại truyền thông chính sách ở nước ta chủ yếu ở mức tối thiểu, là quyền truy cập công khai vào thông tin chính sách chung. Một số cơ quan đang khai thác công nghệ website 2.0 để tạo điều kiện thuận lợi cho sự tham gia tương tác, nhưng nhìn chung, các luồng thông tin vẫn là một chiều, từ nguồn của Chính phủ đến người nhận thông tin thụ động. Nguồn tin truyền thông chính sách sẽ quyết định thông tin nào được cung cấp, khi nào và vào lúc nào.

• Tham vấn qua các nhóm tập trung và khảo sát

Tham vấn đã được mô tả là mức độ thứ hai của sự tham gia của công dân, các nhóm tập trung và khảo sát là những cách quen thuộc để thu thập quan điểm của người dân về các sáng kiến cụ thể. Về các vấn đề pháp lý hoặc chính sách ảnh hưởng đến công dân nói chung, đôi khi, khi các chính sách có tác động đặc biệt đến một số nhóm công dân nhất định, Chính phủ sẽ dành nhiều thời gian đáng kể để tham khảo ý kiến của các nhà khoa học, các nhóm mục tiêu bị ảnh hưởng và những người bảo vệ lợi ích của họ. Tuy nhiên, phổ biến nhất là trường hợp chính phủ tự xác định các vấn đề cần tham vấn, đặt câu hỏi và quản lý quá trình.

• Sự tham gia có chủ ý của công chúng trong đối thoại, thảo luận

Trong các hoạt động tương tác với sự tham gia của công chúng, diễn ra đối thoại và lý tưởng nhất là thảo luận. Thay vì chỉ đơn giản là trao đổi thông tin, các thành viên của cả hai bên (cơ quan chủ trì và người tham gia) cho phép khả năng ý kiến của họ bị thay đổi. Trong môi trường thảo luận, những người tham gia có thể đi đến một sự hiểu biết chung về các vấn đề và giải pháp, và do đó có thể đưa ra các quyết định tốt hơn. Một chính phủ kiến tạo, một xã hội phát triển cần tăng cường sự tham gia có chủ ý của đối tượng công chúng giàu thông tin, không vội vã, có cơ sở hợp lý nhưng chú ý đến các giá trị tập thể, mang lại cơ hội thực sự để chia sẻ và học hỏi. Nhóm công chúng chủ động tham gia thật sự mang lại giá trị tích cực cho truyền thông chính sách.

• Sự tham gia sâu sắc và đồng hành sản xuất, hợp tác thiết kế truyền thông chính sách

Đồng hành sản xuất, hợp tác thiết kế truyền thông chính sách là sự tham gia ở mức độ cao nhất của công chúng trong truyền thông chính sách. Trong phạm vi mà hành chính công có thể là phương tiện thể hiện các giá trị khẳng định vai trò và năng lực trong tháp nhu cầu của công dân, cộng đồng và xã hội, thì “đồng sản xuất, hợp tác thiết kế chính sách” dường như là một khái niệm phù hợp rõ ràng để định hướng cải cách hành chính công.

“Đồng sản xuất, hợp tác thiết kế chính sách” về cơ bản xác định lại mối quan hệ giữa các cơ quan hoạch định chính sách, chuyên gia dịch vụ công với người dân, doanh nghiệp từ mối quan hệ phụ thuộc sang mối quan hệ tương hỗ và đồng hành. Trên một tài khoản chung được cung cấp để cùng thiết kế mô hình tích hợp truyền thông chính sách như vậy, công chúng cùng tham gia vận hành hệ thống, thay vì chỉ là những người hưởng lợi từ nó. Nghĩa là, người sử dụng các dịch vụ công không chỉ được xác định hoàn toàn bởi nhu cầu của họ, mà còn bởi những gì họ có thể đóng góp vào tính hiệu quả của dịch vụ, cho những người sử dụng khác và cộng đồng của họ thông qua kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng và khả năng của chính họ.

Đánh giá các mức độ tham gia của công dân trong quy trình chính sách

Trong những năm gần đây, tại nhiều nước trên thế giới, các công tác xây dựng chính sách và truyền thông chính sách đã được diễn giải lại một cách triệt để. Chính sách hiện được coi là kết quả thương lượng của nhiều hệ thống tương tác, không chỉ đơn giản là sự bảo toàn của các nhà hoạch định chính sách và những người ra quyết định chính sách, về xu hướng chính sách, công chúng đang đóng một vai trò lớn hơn trong việc định hình các quyết định và kết quả. Những chủ trương về chính phủ kiến tạo và đảm bảo sự đồng thuận xã hội cao yêu cầu các chính trị gia và các cơ quan hoạch định chính sách tìm ra những cách mới để giao tiếp với người dùng dịch vụ và cộng đồng của họ.

Sự tham gia của công dân là một khái niệm rộng và có thể đề cập đến các mức độ ảnh hưởng khác nhau do công dân tham gia trong quá trình đóng góp chính sách. Công dân có thể tham gia vào việc thu thập dữ liệu, góp ý chính sách, thiết kế chính sách, phân tích dữ liệu hoặc trong tất cả các bước này. Khai thác dữ liệu kiểm tra thông tin đã được đăng ký trong cơ sở dữ liệu, để có những hiểu biết mới và nguồn cung ứng cộng đồng có thể đóng góp hiệu quả vào việc hoạch định chính sách ở các giai đoạn khác nhau của chu trình chính sách, bao gồm chuẩn bị, xây dựng, thực hiện, giám sát hoặc đánh giá chính sách.

Sự tham gia của công dân là một phần quan trọng để tăng cường tính hợp pháp, trách nhiệm giải trình và tính minh bạch của chính sách. Các xu hướng truyền thông chính sách đang rời xa giao tiếp một chiều, trong đó chính phủ cung cấp thông tin cho người dân, mà hướng nhiều hơn đến các thực hành có sự tham gia và thảo luận, và hướng tới sự tham gia nhiều hơn của công dân, xác định nhu cầu của công dân trong đối thoại với các bên liên quan và quyền sở hữu của công dân đối với quyết định chính sách, đều góp phần nâng cao lòng tin giữa người dân và các nhà hoạch định chính sách.

Để làm được như vậy, người dân có thể gửi ý kiến ​​dựa trên kinh nghiệm của mình qua nền tảng trực tuyến. Một xu hướng quan trọng khác trong sự tham gia của công chúng là khoa học mở, đề cập đến những nỗ lực hướng tới việc làm cho các quy trình khoa học chính sách trở nên dễ tiếp cận hơn. Điều này bao gồm, dữ liệu mở, nguồn mở, phương pháp mở, đánh giá ngang hàng mở, truy cập mở hoặc tài nguyên giáo dục mở. Các nhà hoạch định chính sách và những người có ảnh hưởng đến chính sách đang đóng vai trò hàng đầu trong việc thúc đẩy khoa học mở bằng cách thiết lập sự hợp tác với các nhà khoa học, chuyên gia truyền thông khoa học và nhà báo. Sự thay đổi đang diễn ra hướng tới khoa học chính sách cởi mở hơn cũng đang chuyển đổi cơ bản công tác truyền thông chính sách theo định hướng phát triển chiều sâu và dựa trên cơ sở dữ liệu thực tiễn.

Quản trị truyền thông chính sách công là đưa ra mô hình phù hợp để tăng cường sự tham gia của công chúng và tiếng nói của công chúng trong quá trình ra quyết định và cách các đối tác xã hội làm việc cùng nhau để tạo ra các sản phẩm truyền thông chính sách. Công chúng được đưa vào một thành phần trong các chương trình nghị sự chính sách và mọi giai đoạn của chu trình hoạch định. Hình thức truyền thông chính sách này đã được chứng minh là có hiệu quả về mặt chiến lược trong các lĩnh vực chính sách liên quan đến tác động lớn đến xã hội, thay đổi hành vi ở cả cấp độ quốc gia, quốc tế.

Quá trình hợp tác giữa các cơ quan hoạch định chính sách với các nhóm công chúng chủ chốt gồm các lãnh đạo, các nhà khoa học, nhà báo, người dân, doanh nghiệp

Các mối quan hệ được thiết lập dài hạn và liên tục hơn trong suốt chu kỳ chính sách. Mục tiêu tăng cường cộng tác này quan trọng và cần thiết hơn nữa trong thời đại có quá nhiều thông tin hiện nay. Các nhà hoạch định chính sách ít làm việc riêng lẻ hơn và ngày càng chuyển sang cách tiếp cận vấn đề chính sách thông qua một nhóm chuyên gia, nhà khoa học. Điều này cần được thúc đẩy thông qua các hoạt động giao tiếp cởi mở, đáng tin cậy và có trách nhiệm hơn, chẳng hạn như tăng cường những chương trình kết nối hợp tác cho phép các nhà khoa học và các thành viên cơ quan hoạch định chính sách làm việc cùng nhau trong quy trình hoạch định. Trong đó kịch bản tốt nhất là các nhà hoạch định chính sách và các nhà khoa học cùng đảm bảo rằng họ có quyền truy cập và sử dụng thông tin, song song đồng hành để phát triển chính sách và cùng xây dựng thông điệp cho các nhánh công chúng mục tiêu khác. Xu hướng xây dựng mối liên hệ chặt chẽ hơn giữa các nhà khoa học, báo chí và những người ra quyết định chính sách đòi hỏi nhiều người phải thông thạo ngôn ngữ của cả khoa học, chính sách và truyền thông.

Trong bối cảnh này, các nhà hoạch định chính sách cần có vai trò mới, bao gồm vai trò là người kiểm duyệt trong quy trình tham gia, người đánh giá đảm bảo chất lượng và người phát ngôn cho các bên khác nhau với quan điểm khác nhau đối với các đối tượng công chúng mục tiêu khác nhau./.

Viện trưởng Nguyễn Thy Nga

Viện Quản trị Chính sách và Chiến lược phát triển