Ngày 23/08/2016, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức Hội thảo “Cơ quan chuyên trách đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với vốn nhà nước tại doanh nghiệp: Kinh nghiệm quốc tế và bài học đối với Việt Nam”.

Thành lập Ủy ban quản lý DNNN: Không có chuyện bàn lùi

Theo Dự thảo Nghị định về thực hiện các quyền và trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước vừa được Bộ Kế hoạch và Đầu tư lấy ý kiến góp ý, trong đó, cơ quan soạn thảo đã đề xuất thành lập Ủy ban quản lý, giám sát vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp làm cơ quan chuyên trách thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại các doanh nghiệp. Tuy nhiên, tại hội thảo khá nhiều chuyên gia và nhà quản lý trong nước đặt câu hỏi về tính khả thi của Ủy ban này.

Phát biểu tại hội thảo ông Dag Detter, Cố vấn Ngân hàng Thế giới cho rằng, trong quản lý tài sản nhà nước, chất lượng quản lý là rất quan trọng. Và để làm được điều này cần phải tách bạch được chức năng quản lý nhà nước và chức năng quản lý của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, ông Dag Detter lại nghi ngờ về quyết tâm chính trị của Việt Nam. Bởi, ông cho rằng: “10 năm qua, Việt Nam đã bàn đến vấn đề này, nhưng chưa đi đến đâu. Việc thành lập Ủy ban chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến lãnh đạo các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước. Phản ứng của họ sẽ ra sao? Ủy ban sẽ đem lại lợi ích gì cho họ?...”.

Bên cạnh đó, cũng còn những ý kiến lo ngại về tính hiệu quả của Ủy ban, ông Cấn Văn Lực, hàm Phó Tổng Giám đốc BIDV cho biết, mô hình Ủy ban với nhiều phòng ban có cảm giác giống như mô hình quản lý hành chính trì trệ. “Cơ chế động lực đang thiếu, nếu không cẩn thận sẽ lại giống như SCIC”, ông Lực lo ngại.

TS. Đặng Đức Đạm, nguyên Phó ban Nghiên cứu của Thủ tướng thì nhận xét mô hình này không phải là phương án tối ưu mà chỉ là chuyển chức năng chủ sở hữu từ nhiều bộ về một bộ “N+1”. Như vậy, ủy ban hay bộ này sẽ làm công việc hành chính thay các bộ kia mà thôi chứ vấn đề cốt lõi là quản lý doanh nghiệp theo cơ chế thị trường thì chưa đạt được.

Trước những ý kiến lo ngại này, Thứ trưởng Đông khẳng định, lãnh đạo Chính phủ có quyết tâm chính trị rất cao trong việc tách chức năng sở hữu vốn nhà nước khỏi chức năng quản lý doanh nghiệp, thậm chí được đưa vào nghị quyết. Về chính thống không ai nói ngược quan điểm này. Quyết tâm của Chính phủ đặt ra là không để các bộ, địa phương có thể can thiệp trái pháp luật vào cơ quan này.

Thứ trưởng cũng cho biết, hiện nay có nhiều ý kiến hiểu sai về chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban quản lý, giám sát vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp.

Vì vậy, Thứ trưởng khẳng định: “Với cách thiết kế trong tư tưởng của chúng tôi, Ủy ban không phải là siêu bộ mà là cơ quan thực hiện đúng chức năng chủ sở hữu; Ủy ban hay bộ cũng chỉ là một cái tên được đặt tạm thời. Bên cạnh đó, cũng không có chuyện cơ quan này xuống điều hành từng doanh nghiệp trong danh mục. Tư tưởng thống nhất là tất cả các doanh nghiệp hoạt động như một doanh nghiệp thuần túy và chỉ việc báo cáo về cơ quan này.

Phân tích sâu hơn, Thứ trưởng Đông cho biết, hiện nay các doanh nghiệp nhà nước đang phải báo cáo với nhiều bộ. Ví dụ như: về nhân sự thì báo cáo với Bộ Nội vụ, tiền lương thì báo cáo với Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội, chuyên môn thì báo cáo với bộ chủ quản, tài chính thì báo cáo với Bộ Tài chính, về chiến lược hoạt động, về các dự án lớn thì báo cáo với Bộ Kế hoạch và Đầu tư...

Thứ trưởng Đặng Huy Đông khẳng định quyết tâm chính trị trong việc thành lập Ủy ban

"Do đó, hầu hết các doanh nghiệp nhà nước đều nói là muốn báo cáo về một nơi và ủng hộ mô hình uỷ ban chuyên trách”, Thứ trưởng khẳng định.

Bên cạnh đó, nếu như doanh nghiệp nhà nước vẫn nằm trong bộ chuyên ngành, thì mục tiêu đảm bảo cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sẽ khó được thực hiện, do khó có thể tạo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp nhà nước với các thành phần kinh tế tư nhân hoặc nước ngoài.

Ngoài ra, việc để chức năng quản lý và sở hữu vốn, cũng khiến cho nhiều nước không công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Theo Thứ trưởng Đông, trong hội nhập nếu hai chức năng này chưa tách bạch, nhiều nước cho rằng có sự nhập nhằng nên không những không công nhận nền kinh tế thị trường, mà còn bị đánh giá tín nhiệm thấp.

Sẽ chọn mô hình cơ quan chuyên trách phù hợp nhất với Việt Nam

Quyết tâm thành lập cơ quan chuyên trách thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu nhà nước tại các doanh nghiệp đã có. Tuy nhiên, vấn đề hiện nay là chọn mô hình nào phù hợp nhất với Việt Nam.

Tại hội thảo, các chuyên gia của Ngân hàng thế giới đưa ra hai mô hình cơ quan chuyên trách quản lý doanh nghiệp nhà nước ở Trung Quốc và Singapore. Đối với mô hình Sasac của Trung Quốc, ông William Mako, cố vấn của Ngân hàng Thế giới cho biết, họ có thành công và có thất bại, thất bại của họ là để cơ quan địa phương, bộ ngành can thiệp nhiều vào hoạt động nghiệp vụ của mình; lãnh đạo vẫn hưởng lương, quản lý theo kiểu hành chính. Còn mô hình Temasek (Singapore) được xem là thành công nhất vì hoạt động mô hình quỹ đầu tư, mọi hoạt động kinh tế tách bạch và được kiểm soát bằng cơ chế kinh tế thị trường.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Đông, Sasac, Temasek hay bất kỳ mô hình nào thì cũng cần phải nghiên cứu và xem xét. Thứ trưởng cho rằng các mô hình trên khác hẳn với Việt Nam. “Temasek thừa vốn, họ đi kinh doanh vốn, nên làm theo họ thuần túy không đúng. Làm như SCIC thời gian qua là không ổn, đi đầu tư cả vào thương mại thuần túy. Mỗi quốc gia phải chọn cho mình mô hình phù hợp và tốt nhất cho đất nước, trong đó nguyên tắc lớn nhất cần phải đảm bảo, đó là: cạnh tranh, công bằng, minh bạch và trách nhiệm giải trình”.

Thứ trưởng nhấn mạnh: “Khi lập cơ quan chuyên trách, doanh nghiệp khác doanh nghiệp tư nhân cái gì cần làm rất rõ. Doanh nghiệp chỉ làm, những việc khu vực tư nhân không tham gia. Không hà cớ gì phải nhảy ra cạnh tranh với doanh nghiệp tư nhân trong lĩnh vực mà doanh nghiệp tư nhân làm được, làm tốt để rồi các bộ, ngành lại xây dựng các chính sách bảo hộ, ưu đãi các doanh nghiệp trên một cách phi thị trường”./.