Hiện nay, đã có 7.484 xã hoàn thành tiêu chí về Quy hoạch, đạt 91,5% (giảm 8,1% so với cuối năm 2020. Ảnh minh họa

Quyết định số 318/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới (NTM) và Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025.

Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM giai đoạn 2021 - 2025 bao gồm 19 tiêu chí. Cụ thể, nhóm Quy hoạch có 1 tiêu chí (1- Quy hoạch); nhóm Hạ tầng kinh tế - xã hội có 8 tiêu chí (2- Giao thông; 3- Thủy lợi và phòng, chống thiên tai; 4- Điện; 5- Trường học; 6- Cơ sở vật chất văn hóa; 7- Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; 8- Thông tin và truyền thông; 9- Nhà ở dân cư); nhóm Kinh tế và tổ chức sản xuất có 4 tiêu chí (10- Thu nhập; 11- Nghèo đa chiều; 12- Lao động; 13- Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn); nhóm Văn hóa - Xã hội - Môi trường có 6 tiêu chí (14- Giáo dục và Đào tạo; 15- Y tế; 16- Văn hóa; 17- Môi trường và an toàn thực phẩm; 18- Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật; 19- Quốc phòng và an ninh).

Với mỗi tiêu chí, Quyết định quy định cụ thể chỉ tiêu chung cũng như chỉ tiêu theo từng vùng: Trung du miền núi phía Bắc; Đồng bằng sông Hồng; Bắc Trung Bộ; Duyên hải Nam Trung Bộ; Tây Nguyên; Đông Nam Bộ; Đồng bằng sông Cửu Long.

Còn 9 tiêu chí được đánh giá là cần phải cố gắng nhiều mới có thể hoàn thành

Theo báo cáo giám sát của Quốc hội khóa XV, tính đến 30/6/2023, các địa phương đã triển khai thực hiện các nội dung thành phần và đã đạt được kết quả cụ thể.

Theo đó, có 2/19 tiêu chí đã vượt mục tiêu giai đoạn 2021-2025 gồm: Tiêu chí số 14 về Giáo dục và đào tạo, Tiêu chí số 16 về Văn hóa; Có 8/19 tiêu chí được đánh giá là gần đạt được mục tiêu: Tiêu chí số 1 về Quy hoạch, Tiêu chí số 3 về Thủy lợi, Tiêu chí số 4 về Điện, Tiêu chí số 7 về Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn, Tiêu chí số 8 về Thông tin và truyền thông, Tiêu chí số 9 về Nhà ở dân cư; Tiêu chí số 12 về Lao động, Tiêu chí 19 về Quốc phòng và an ninh.

Đặc biệt, báo cáo cũng chỉ ra rằng, còn 9 tiêu chí được đánh giá là cần phải cố gắng nhiều mới có thể hoàn thành, như: Tiêu chí số 2 về Giao thông, Tiêu chí số 5 về Trường học, Tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hóa, Tiêu chí số 10 về Thu nhập, Tiêu chí số 11 về Nghèo đa chiều, Tiêu chí số 13 về Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, Tiêu chí số 15 về Y tế, Tiêu chí số 17 về Môi trường và an toàn thực phẩm, Tiêu chí số 18 về Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật.

Kết quả thực hiện các nội dung thành phần của CTMTQG xây dựng NTM thể hiện qua các tiêu chí đã đạt được cụ thể như sau:

Tiêu chí số 1 về Quy hoạch: có 7.484 xã hoàn thành tiêu chí về Quy hoạch, đạt 91,5% (giảm 8,1% so với cuối năm 2020, do một số xã đã hết thời hạn quy hoạch theo quy định, chưa có Quyết định điều chỉnh/quy hoạch mới) (mục tiêu đến năm 2025 là có 100% số xã đạt Tiêu chí số 1 về Quy hoạch).

Tiêu chí số 2 về Giao thông: có 6.670 xã (81,6%) đạt tiêu chí Giao thông (tăng 3,4% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 98% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 2 về Giao thông).

Tiêu chí số 3 về Thủy lợi và phòng, chống thiên tai: có 7.950 xã (97,2%) đạt tiêu chí Thủy lợi và phòng, chống thiên tai (tăng 1,3% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 98% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 3 về Thủy lợi và phòng chống thiên tai).

Tiêu chí số 4 về Điện: có 7.735 xã (94,6%) đạt tiêu chí Điện (tăng 1,1% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 98% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 4 về Điện).

Tiêu chí số 5 về Trường học: có 6.791 xã (83,1%) đạt tiêu chí Trường học (tăng 5,9% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 5 về Trường học).

Tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hoá: có 6.634 xã (81,1%) đạt tiêu chí Cơ sở vật chất văn hóa (tăng 4,2% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hóa).

Tiêu chí số 7 về Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn: có 7.813 xã (95,5%) đạt tiêu chí Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn (tăng 1,6% so với cuối năm 2020); (mục tiêu đến năm 2025 là có 100% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 7 về Cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn).

Tiêu chí số 8 về Thông tin và truyền thông: có 7.575 xã (92,6%) đạt tiêu chí Thông tin và Truyền thông (giảm 2% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 97% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 8 về Thông tin và truyền thông).

Quyết định số 318/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới (NTM) và Bộ tiêu chí quốc gia về xã NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025 gồm 19 tiêu chí.

Tiêu chí số 9 về Nhà ở dân cư: có 6.979 xã (85,3%) đạt tiêu chí về Nhà ở dân cư (tăng 1,7% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 9 về Nhà ở dân cư).

Tiêu chí số 10 về Thu nhập: có 6.397 xã (78,2%) đạt tiêu chí về Thu nhập (tăng 3,4% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 10 về Thu nhập).

Tiêu chí số 11 về Nghèo đa chiều: có 6.393 xã (78,2%) đạt tiêu chí về Nghèo đa chiều (tăng 0,3% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 11 về Nghèo đa chiều).

Tiêu chí số 12 về Lao động: có 7.460 xã (91,2%) đạt tiêu chí về Lao động (giảm 7,7% so với cuối năm 2020 do điều chỉnh lại nội hàm của tiêu chí và bổ sung thêm 1 chỉ tiêu nên các địa phương phải rà soát, đánh giá lại) (mục tiêu đến năm 95% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 12 về Lao động).

Tiêu chí số 13 về Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn: 6.760 xã (82,7%) đạt tiêu chí Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn (giảm 5,1% so với cuối năm 2020, do bổ sung thêm 03 chỉ tiêu nên các địa phương phải rà soát, đánh giá lại) (mục tiêu đến năm 2025 là có 100% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 13 về Tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn).

Tiêu chí số 14 về Giáo dục và Đào tạo: Có 7.715 xã (94,4%) đạt tiêu chí Giáo dục và Đào tạo (tăng 0,5 điểm phần trăm so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 14 về Giáo dục và đào tạo).

Tiêu chí số 15 về Y tế: có 7.115 xã (87%) đạt tiêu chí về Y tế (giảm 6,6% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 100% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 15 về Y tế).

Tiêu chí số 16 về Văn hóa: có 7.623 xã (93,2%) đạt tiêu chí về văn hóa (tăng 3,2% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 80% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 16 về Văn hóa).

Tiêu chí số 17 về Môi trường và an toàn thực phẩm: có 6.402 xã (78,3%) đạt tiêu chí về Môi trường và An toàn thực phẩm (tăng 3% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 90% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 17 về Môi trường và an toàn thực phẩm).

Tiêu chí số 18 về Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật: có 7.445 xã (91%) đạt tiêu chí về Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật (tăng 1,6% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 100% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 18 về Hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật).

Tiêu chí số 19 về Quốc phòng và An ninh: có 7.814 xã (95,6%) đạt tiêu chí về Quốc phòng và An ninh (giảm 0,3% so với cuối năm 2020) (mục tiêu đến năm 2025 là có 99% số xã đạt chuẩn tiêu chí 19 về Quốc phòng và An ninh).

Tiêu chí khó hoàn thành nhất đối với các địa phương hiện nay là Thu nhập và Nghèo đa chiều

Một số tiêu chí cũng đạt thấp theo vùng, miền như: Tiêu chí số 2 về Giao thông ở vùng Trung du miền núi phía Bắc mới có 56,8% số xã đạt tiêu chí giao thông; Tiêu chí số 5 về Trường học thì vùng Trung du miền núi phía Bắc và một số địa phương vùng Duyên hải miền Trung, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long có kết quả thấp; Tiêu chí số 4 về Điện thì một số địa phương vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo còn gặp nhiều khó khăn trong phát triển mạng lưới điện đến các thôn, bản vùng sâu, vùng xa; Tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hóa, thì điều kiện nguồn lực đất đai và ngân sách còn hạn chế.

"Những tiêu chí này đòi hỏi phải tập trung nguồn lực để hoàn thành mục tiêu ở những địa bàn có kết quả thấp, gặp nhiều khó khăn", báo cáo nêu rõ.

Còn theo đánh giá của nhiều địa phương về kết quả thực hiện các nội dung thành phần, thì tiêu chí khó hoàn thành nhất đối với các địa phương hiện nay là Tiêu chí số 10 về thu nhập và Tiêu chí số 11 về Nghèo đa chiều do các xã chưa đạt NTM ở các địa phương đa phần là các xã nghèo, xuất phát điểm thấp, thu nhập bình quân đầu người còn thấp, trong khi mức chuẩn nghèo đa chiều có sự điều chỉnh cho giai đoạn 2021-2025.

Phần lớn các xã đều bị tụt tiêu chí

Trên thực tế, khi áp dụng Bộ tiêu chí xã NTM mới giai đoạn 2021-2025 với nhiều nội dung bổ sung mới, yêu cầu đạt chuẩn từng tiêu chí, chỉ tiêu cao hơn giai đoạn 2016 - 2020, thì phần lớn các xã đều bị tụt tiêu chí. Cụ thể, năm 2021, áp dụng Bộ tiêu chí giai đoạn 2016 -2020 bình quân cả nước đạt 17,0 tiêu chí/xã; sau khi ban hành Bộ tiêu chí 2021-2025, bình quân cả nước chỉ đạt 16,9 tiêu chí/xã

Một số địa phương đã đạt các tiêu chí của giai đoạn 2016-2020 khi rà soát, đánh giá lại kết quả thực hiện theo các tiêu chí của giai đoạn 2021-2025, thì chưa đạt (nhất là các xã khó khăn), cần phải tiếp tục phấn đấu để duy trì mức đạt chuẩn. Tỉnh Thừa Thiên Huế từ 67 xã xuống còn 41 xã đạt chuẩn duy trì đủ 19 tiêu chí, tỉnh Ninh Thuận giảm từ 31 xuống còn 12 xã đạt chuẩn duy trì đủ 19 tiêu chí.

Một số địa phương nhận định rất khó có thể hoàn thành được mục tiêu giai đoạn 2021-2025 vì vừa phải hỗ trợ các xã đạt chuẩn NTM tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí NTM đã đạt chuẩn, nhưng mức đạt chuẩn còn chưa cao để nâng cao chất lượng các tiêu chí và bảo đảm bền vững, vừa phải xây dựng NTM tại các xã còn lại, trong khi số xã chưa đạt chuẩn NTM giai đoạn trước hầu hết là các xã miền núi, xã đặc biệt khó khăn nhưng để đạt chuẩn giai đoạn này thì các Tiêu chí lại đòi hỏi cao hơn cả về chất lượng và số lượng.

Đối với Bộ Tiêu chí NTM cấp huyện cũng có nhiều chỉ tiêu mới bổ sung như: “có khu công nghiệp, hoặc cụm công nghiệp được đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hoặc cụm ngành nghề nông thôn”, “có Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp hoạt động hiệu quả”… trong khi một số huyện không có quy hoạch xây dựng khu công nghiệp hoặc cụm công nghiệp nên không thể đầu tư kết cấu hạ tầng cho các khu/cụm này được hoặc hiện nay trên địa bàn các huyện chưa có Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp nên không thể đánh giá các chỉ tiêu này và do đó không đạt đủ 09 tiêu chí NTM cấp huyện./.